میر سید علی همدانی
به بهانه گرامیداشت هفتصدمین سال تولد میر سید علی همدانی، آن یگانه علم و عرفان ...
میرسید على همدانى، فرزند شهابالدین محمد.(ح 786-713 ق)،نویسنده،عارف،صوفى و شاعر. ملقب
به على ثانى. معروف به امیر کبیر و سیاه پوش. از مشایخ کبرویه بود و به پیروانش همدانیه
مىگفتند.نسبش از جانب پدر به امام زین العابدین مىرسد.پدرش از حکام وقت و صاحب منصب
و مقام بود.سید على در همدان به دنیا آمد. در کودکى قرآن را حفظ نمود.وى از دوازده
سالگى به عرفان روى آورد و از محضر مشایخ بزرگى مانند شرف الدین محمود بن عبداللَّه
مزدقانى و تقى الدین على دوستى بهره برد. گفتهاند که از دست علاءالدوله سمنانى خرقه
پوشید که ظاهراً درست نمىباشد. وى،به دستور شرف الدین محمود،مدت بیست و یک سال به
سیر و سیاحت در بلاد اسلامى پرداخت و به صحبت هزار و چهار صد تن از اولیاء رسید. سفرهاى
او در ترکستان و هند و سرندیب به قصد اشاعه اسلام بود و پادشاهان هند و کشمیر او را
گرامى مىشمردند. وى در 781 ق براى بار دوم به کشمیر رفت و تواضع قطب الدین، پادشاه
ترک نژاد آنجا، و احترام گروهى از مسلمانان موجب شد که تعدادى از مشرکان کشمیر به اسلام
گرویدند. در 785 ق براى بار سوم به کشمیر رفت و پس از مدت کوتاهى به عزم زیارت خانه
خدا حرکت کرد و در راه، در ماوراءالنهر یا پاخلى (پاکلى) وفات یافت و جسدش را به ختلان
بردند.وى در نثر فارسى و عربى دست داشت و به فارسى شعر نیز مىسرود.از آثارش:»ذخیرة
الملوک« یا »ذخائر الملوک«؛ رساله »مرآة التائبین«؛رساله »منامیه«؛رساله »ده قاعده«؛»اسرار
النقطة« یا »الرسالة القدسیة فى اسرار النقطة الحسیة«؛»رساله عقبات«؛»رساله آداب سفره«؛
رساله »همدانیه«؛»فتوت نامه«؛شرح »اسماء اللَّه«؛ »اختیارات المنطق«،در تصوف؛»اوراد
فتحیه«؛ »واردات غیبیه«؛»سیرالطالبین«؛شرح »فصوص الحکم«؛ شرح قصیده »خمریه میمیّه«
ابن فارض، به فارسى؛»دیوان« شعر.
اعیان الشیعه (310/8)، تاریخ ادبیات در ایران (1297-1296/3)، تذکره روز روشن (561-560)، تذکره شعراى کشمیر (919-884/2)، بزرگان و سخن سرایان همدان (92-85/1)، حبیب السیر (543-542/3)،دنباله جستجو در تصوف (182-178)، الذریعه (241، 222، 221، 9 /11و 21/10 و 765 /9 و 233/7 و 474، 56، 55-54 /2 و377/1)، ریاض العارفین (109)، ریحانه (476/3)، شرح مرادات حافظ از میر سید على همدانى،طبقات اعلام الشیعه ( 150/8)، طرائق الحقائق (676 ،339 ،307/2)،فرهنگ سخنوران (651-650)، کشف الظنون (84 37)، مجالس المؤمنین (138/2)، مجمع الفصحا (869/2)، معجم المؤلفین (225/7)، نفحات الانس (449)، هفت اقلیم (540-539/2)، یغما )س 4،ش 9،ص 343-337).
منتظر...
| بود آیا که خرامان ز درم بازآیی | گره از کار فروبسته‌ی ما بگشایی | |
| نظری کن که به جان آمدم از دلتنگی | گذری کن که خیالی شدم از تنهایی | |
| گفته بودی که بیایم چو به جان آیی تو | من به جان آمدم اینک تو چرا می‌نایی | |
| بس که سودای سر زلف تو پختم به خیال | عاقبت چون سر زلف تو شدم سودایی | |
| همه عالم به تو می‌بینم و این نیست عجب | به که بینم که تویی چشم مرا بینایی | |
| پیش ازین گر دگری در دل من می‌گنجید | جز تو را نیست کنون در دل من گنجایی | |
| جز تو اندر نظرم هیچ کسی می‌ناید | وین عجب تر که تو خود روی به کس ننمایی | |
| گفتی از لب بدهم کام عراقی روزی | وقت آن است که آن وعده وفا فرمایی |
آفتاب صبح امید ...
به تیغم گر کشد دستش نگیرم | وگر تیرم زند منت پذیرم | |
کمان ابرویت را گو بزن تیر | که پیش دست و بازویت بمیرم | |
غم گیتی گر از پایم درآرد | بجز ساغر که باشد دستگیرم | |
برآی ای آفتاب صبح امید | که در دست شب هجران اسیرم | |
به فریادم رس ای پیر خرابات | به یک جرعه جوانم کن که پیرم | |
به گیسوی تو خوردم دوش سوگند | که من از پای تو سر بر نگیرم | |
بسوز این خرقه تقوا تو حافظ | که گر آتش شوم در وی نگیرم |
غنی ادب پارسی
دکتر قاسم غنى
قاسم غنی فرزند سید عبدالغنى سبزوارى (ح 1331-1272 ش)،پزشک،نویسنده و مترجم...
ادامه مطلب ...خلیفه شاگرد
حسامالدین چلبى ارموى، حسن بن محمد بن حسن. (وف 684 ق)، عارف و صوفى. معروف به اخى ترک....
ادامه مطلب ...زن در آثار عطار نیشابوری
زن در آثار عطار نیشابوری
عطار عارفی است که در زمین میزید و عاشقی است که با تجربههای ملموس دنیای مادی و چشیدن عشق زمینی قصد پل زدن و رسیدن به عالم بالا را دارد. چهره اش در اعماق تاریخ گم شده است. آن ناپیدای پیدایی است که ذکرش همه جا هست و خود در میان نیست.
فرید الدین محمد عطار متولد کدکن نیشابور است و مدفون در همانجا. تاریخ تولد و وفاتش در هاله مبهمی از قصه ها و افسانه ها پیچیده شده است. زندگی او را در طول قرن ششم رقم زدهاند و تاریخ وفاتش را با حمله مغولان به نیشابور یکی دانستهاند؛ و وفات نه، که شهادتش را، که به روایت تذکرهها به دست مغولان کشته شده است. او وارث گنجینه های شعر سنایی و مولاناست. قلمش را در هر دو عرصه نظم و نثر دوانده است و شیفتگی اش را به زندگی زهاد و عباد با آثار عرفانیش نمایانده است. در عرصه نثر تذکرةالاولیاء را نوشت و دفتر زندگی صد عارف را با قلم شیرینش نگاشت. وی مجموعه منظومههایش را در دو مثلث شمرده است: مثلث اول، الهی نامه و اسرار نامه و مقامات طیور (منطق الطیر) و مثلث دوم، مصیبت نامه، مختارنامه و دیوان. دیوان عطار شامل مجموعه غزلیات، قصاید و ترجیعات اوست و مختارنامه حاوی رباعیات وی میباشد. بجز اسرارنامه سه مثنوی الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر دارای روایت داستانی واحدی است که با مجموعه حکایات و تمثیل های فراوان آراسته شده است.
طرح کلی الهی نامه یا خسرونامه عبارتست از مناظره خلیفهای با شش پسر خود که هر یک آرزو و خواهشی در دل دارد. پسر نخست طالب رسیدن به دختر شاه پریان است، دومی میخواهد جادوگری بیاموزد، سومین در جستجوی جام جم است. چهارمین آرزو دارد چشمه آب حیات را بیابد. پنجمین انگشتر حضرت سلیمان را میجوید و ششمین در اندیشه دست یافتن به علم کیمیاست.
مشهورترین و عمیق ترین مثنوی عطار منطق الطیر اوست که در آن ضمن ذکر اجتماع مرغان و سؤال و جوابی که بین آنها و هدهد پیش میآید، عطار از مقامات تَبَتُّل تا فنا و از سلوک و سیر الی الله و از هفت وادی و به تعبیر مولوی هفت شهر عشق سخن گفته است.
منطق الطیر عطار یکی از برجسته ترین آثار عرفانی در ادبیات جهان است و شاید بعد از مثنوی شریف جلال الدین مولوی هیچ اثری در ادبیات منظوم عرفانی در جهان اسلامی به پای این منظومه نرسد و آن توصیفی است از سفر مرغان به سوی سیمرغ و ماجراهایی که در این راه بر ایشان گذشته و دشواری های راه ایشان و انصراف بعضی از ایشان و هلاک شدن گروهی و سرانجام، رسیدن «سی مرغ» از آن جمع انبوه به زیارت «سیمرغ». در این منظومه لطیف ترین بیان ممکن از رابطه حق و خلق و دشواری های راه سلوک عرضه شده است.
مصیبت نامه هم از برجسته ترین آثار عطار است. شاید پس از منطق الطیر مهم ترین منظومه او باشد و به لحاظ پختگی فکر و تنوع اندیشهها در کمال اهمیت است و ظاهراً به لحاظ تاریخی آخرین منظومه عطار بشمار میآید. این منظومه مفصل ترین منظومه عطار نیز هست. مصیبت نامه داستان سیری است روحانی که در آن از روح به سالک فکرت تعبیر شده است. این سالک به راهنمایی پیر به سیر آفاق و انفس میپردازد و سلوک خود را از عالم غیب آغاز میکند. نخست نزد جبرئیل میرود. سپس نزد ملائکه مقرب و حَمَلة عرش و آسمانها و عناصر اربعه و کوه و جماد و نبات و وحوش و طیور و جن و انس میرود و ماجرای خود را بیان میکند، اما هر بار نومید به نزد پیر باز میگردد. پس از آن سالک فکرت سلوک خود را در مرتبه انبیاء ادامه میدهد و مشکل خویش را نزد حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی، داود، عیسی و حضرت محمد(ص) میبرد. حضرت محمد(ص) اسرار فقر را به او میآموزد و او را به طی مراحل سیر انفس یعنی پنج وادی حس، خیال، عقل، دل و جان دلالت میکند. بدین ترتیب طی مراحل آفاقی و انفسی سالک فکرت به پایان میرسد.
اسرارنامه کوتاهترین منظومه عطار است. مشتمل بر 98 حکایت که در 22 مقاله بیان شده است. در این منظومه عطار بر خلاف سایر مثنوی هایش حکایت های کوتاه فرعی را در ضمن یک حکایت جامع نیاورده بلکه آنها را به صورت مقاله ها و خطابه های جداگانه تنظیم کرده است که هر یک شامل حکایتها و تمثیلهایی است و از این نظر بی شباهت به حدیقة الحقیقه سنایی و مخزن الاسرار نظامی نیست.
در اینجا مجالی فراهم آمده است تا به زن و جایگاه او در زمانه عطار بپردازیم و ببینیم دیدگاه این شیخ روشنفکر قرن ششم در مورد زنان چه بوده است و در مجموعه آثارش به کدام دسته از زنان توجه بیشتری داشته و تعبیر او از زن و هویت انسانی و نقش او در جامعه چگونه بوده است.
معنی ماه های پارسیان
ماه پارسیان
فروردین؛ فروردهای پاکان
فروردین نام نخستین ماه از فصل بهار و روز نوزدهم هر ماه در گاه شماری اعتدالی خورشیدی است. در اوستا و پارسی باستان فرورتینام، در پهلوی فرورتین و در فارسی فروردین گفته شده که به معنای فروردهای پاکان و فروهرهای ایرانیان است. بنا به عقیده پیشینیان، ده روز پیش از آغاز هر سال فروهر در گذشتگان که با روان و وجدان از تن جدا گشته، برای سرکشی خان و مان دیرین خود فرود می آیند و ده شبانه روز روی زمین به سر می‌برند. به مناسبت فرود آمدن فروهرهای نیکان، هنگام نوروز را جشن فروردین خوانده اند. فروهران در ده روز آخر سال بر زمین هستند و بامداد نوروز پیش از بر آمدن آفتاب، به دنیای دیگر می‌روند.